3 Ağustos 2006, Kudus
Maalesef, İsrail'de internet Filistin'de oldugundan çok daha pahali bunun için cok sık yazamiyorum. Seyahatin sonuna yaklastigim icin param da iyice azaldı, ama herşey yolunda. Dün sabah uyanır uyanmaz, asıl rezervasyonu yaptırdığım hostele taşındım. Burası çok daha güzel, hem eski bir kaleye benziyor, hem de tam kapalıçarşının içinde. Finlandiya, Cek Cumhuriyeti, Kanada, Filistin, İsrail, İrlanda, Almanya, İtalya, Belçika, İngiltere ve Slovakya'dan insanlar var. Hepsiyle az çok sohbet ettik ve İsrailli dahil herkes Filistin yanlısı. Savaş ve politika her sohbetin içinde ister istemez.
Hepimizin Mescid-i Aksa olarak bildiği aslında Hz. Ömer Camii olan camiye giriste müslüman olduğunu kanıtlamak gerekiyor, ''ecnebi''lere yasak. Önce Hz. Omer Camii’ne gidiyorum, öğle namazı vakti, cami kalabalık, sonra aynı bahçe içindeki Mescid-i Aksa’ya geçiyorum ve inanılmaz birşey oluyor. Daha girer girmez, etrafima göz bile atamadan ağlamaya başlıyorum, hüngür hüngür. Oturuyorum bir köşeye elimde mendil nerdeyse hıçkırarak ağlıyorum, kendime de şaşırıyorum nooluyo neden ağlıyosun diye sonra fark ediyorum buranın müthiş manevi atmosferinden kaynaklandığını. Yapı sade, etrafta görsel olarak insanı ağlatacak yoğunlukta birşey yok ama havası anlatılmaz yaşanır derler ya, öyle işte...Çıkmak istemiyorum bir türlü, uzun uzun oturuyorum içeride, sonra daha eski olan alt katı geziyorum ve sonunda büyülenmiş bir şekilde çıkıyorum. Yine Kapalıçarşı sokaklarindan gecerek Jaffa Gate e yuruyorum ve Tower of David muzesini geziyorum. Birkaç bölümden oluşan kale yani muzenin icinde bir minare var ama simdi kullanımda değil, cami belki de yıkıldı bilmiyorum. Müze, Kudüs'ün tarihini anlatıyor, her bölümde geçirdigi dönemler var, Osmanlı dönemi ise diğerlerine gore çok küçük ve yavan kalmis, 400 sene şehre egemen olmasina ragmen. Bu bölümde bir de interaktif film var. Baslangıç hüzünlü bir müzik ve Türk Bayrağı’nın inişi ve İngiliz Bayrağı’nın yükselişi, daha neşeli bir müzik ve 1948, İsrail Bayrağı’nın yukselişi, mutlu son! 400 senelik Osmanli idaresine karsin 31 sene Ingiliz Mandasi daha olumlu anlatılıyor. Tum ‘eski kent’ kısmının duvarları Kanuni Sultan Süleyman tarafından yapılmış, Filistinliler Türk olduğumu öğrenince hemen övunerek bundan bahsediyorlar ama müze o kadar önem vermemiş.
Akşam bir hahamla bulusuyorum, gelmeden once irtibata gectiğim, ismi Jeremy Milgrom. 55-60 yaşlarında İsrailli liberal, muhalif bir haham. Buluştuğumuz sırada yine bir sürü Yahudi Ağlama Duvarı’na doğru yürüyor ama bu kez protesto değil ibadet için, İsrail bayrakları yok. Yılın önemli ibadet günlerinden biri ve hepsi oruçlu, dün gün batımından bugun gün batımına kadar. Biz de peşlerine takılıp gidiyoruz ve Milgrom’ın Israil’e, savaşa, tüm olanlara iliskin görüşlerini dinliyorum hayretle ve sevinçle. İsrail'le Lubnan arasında yaşanan savaş değildir diyor, İsrail’ín haksız saldırısıdır, baskın ve haksız işgalidir diyor. Kendi çocuklarının şu an askerde bulunmasından duyduğu rahatsızlığı anlatıyor, sonuna kadar eleştiriyor tüm politikaları. Bu sırada siyah ceketli ve şapkalı 'koyu' bir yahudi yardim icin para istiyor ve Milgrom Arapça konuşmaya başlıyor, tepkisini görmek için, o da sadece şükran deyip geçiyor. ''Bu şehir gerçekten barış şehri olabilirdi ama şimdi sadece güvenlik önlemleri altında bu şekilde yaşanabiliyor aslında grupların birbirleriyle iletişimi yok! Bu arada tum ulke genelinde 3-4 okul varmıs İsrailli ve Filistinli çocukların birlikte gidebildiği.Bu bile buyuk bir adım gibi görünüyor bana.
Sonra bugün Yahudilerin Mescid-i Aksa’ya girmeye çalışacaklarını öğreniyorum, Yahudi inancına göre burası Süleyman Mabedi’nin üzerine inşa edildiği Moria Tepesi’ne yani Hz. İbrahim’in doğduğu yere denk geliyor. Devlet yahudilerin girişine izin verdi ama polisin ne yapacağı belirsiz. 20-45 yas arası hiçbir müslüman erkeğin bugün Mescid-i Aksa’ya giriş izni yok, en son bunu yaptıklarında, 2000’de Ariel Şaron da onlara katılmış, 2. intifada olmus. Büyük olaylar çıkabilir diyorlar.
Buraki çarşıda Filistinlilerin İsrail süs eşyaları, anahtarlıkları, hatta ‘don’t worry be jewish’ yazan tişortleri sattıklarını görünce çok garipsedim. Hostelde çalışan Fahmi’ye bunu sordum, para gerekiyor ne yapsınlar dedi, ben de o zaman yenilgiyi kabullenmiş o demektir, artik Kudüs’ü geri alacağını söyleyemez, lafta kalır.
Turkiye'de savaş görmedim ama deprem gibi bir felaket olduğunda müthiş bir birlik oluşur, herkes para toplar, ülkenin diğer ucundakine gonderir yardım eder, sizde böyle birşey var mı? Kudüs'te kimse pek umursamıyor gibi olanları, İsrailliler’in savaş yanlısı gösterisine kimse karşı çıkmıyor, neden böyle diye sordum ve artık pes ettiklerini, ettirildiklerini söyledi. Bir iş bulup kendini kurtardıktan sonra herkes kendi ailesini geçindirme derdine düşüyor ve bireysel olmaya başlıyor. Bir de gençken herkes daha aktif, daha inaniyor değişime ama sonra görüyorsun ne kadar güçlü olduklarını, karşı koymak imkansız, diyor ki bazen kendi arkadaslarımın bile casus oldugundan şüpheleniyorum, herkesi tek tek satın alıyorlar...Dernek kurma girişimleri, bütünlük kurma girişimleri engelleniyor, burda bir liderleri yok, Kudüs’te yaşayanların vatandaşlıkları yok ne İsrail'den ne Filistin'den yurtdışına giderken özel bir seyahat belgesiyle gidiyorlar. Durum çok karışık, çok boyutlu ve üzücü. Bana da ümitsiz görünmeye başladı.
3 Ağustos, 2006 Kudüs
Çok şükür bugün polisler Yahudilerin Mescid-i Aksa’ya girişine izin vermedi ve olaylar önlendi. Sabah erkenden kalkip Betlehem’e gittim. Şam Kapısı’ndan kalkan araçlarla 15 dakika sürüyor "duvar" a varış. Sonra inip havaalanını andıran büyük bir terminalde 3 kez pasaport gösterip iki kere aranip, X- raylerden geçip, tekrar Batı Şeria’ya geçiş. Betlehem yarısı müslüman, yarısı hıristiyan 22.000 nüfuslu bir Filistin şehri. Church of Nativity, yani Hz. İsa'nın doğdugu yer hemen şehir merkezinde. Çok eski büyük bir kilise, fazla turist yok, olaylardan dolayı turizm durmuş halde. Hz. Ömer Camii'ne gidip geziyorum ve burdaki görevlilerle sohbet edip görüşlerini alıyorum. Onlar da turizmin durmasından şikayetçi, aylardır maaşlarını alamayanlar var. Gazze ve Lübnan icin yardim toplayıp toplamadıklarını soruyorum ama yok! Tüm sorumluluk ve yetkilerini Hamas’a devretmişler. Pekiyi diyorum ben bağış yapmak istiyorum ama Hamas’ın silah almayacağını nerden bileyim, ben yemek ve ilaç olarak kullanılmasını istiyorum, sadece güven diyorlar söz veriyorlar ama çok inandırıcı olmadığından az bir miktarla yetiniyorum.. Sokaklar dilenen insanlarla dolu, ve dondurma isteyen cocuklarla....
Daha sonra bir taksiyle Heroid Sarayı’na yolculuk, 10 km kadar uzakta Filistin içinde ama İsrail askeri bölgesi, şoför benimle birlikte geliyor, İsrailli görevliyle selamlaşıyor, bilet alip sarayı, daha dogrusu kalıntıları gezip fotoğraf çekiyorum, ve aşağı geri döndüğümde gördüğüm manzara mutlu ediyor beni çünkü İsrailli görevli ve Filistinli şoförü sohbet ederken buluyorum. Sonra yine çileli sınırlardan Kudüs’e dönüş ve 'duvar’da “artık yıkılsın”, “duvar gerçeği gizleyemez” vb. özgürlük barışı vurgulayan yazılar ve grafitilerin fotoğraflarını çekiyorum, bunları döndüğümde websitesine koyabileceğim, havaalanında el konulmazsa...
Kudüs’te otobusün beni indirdiği yerde Garden of Tomb işaretini görüyorum ve içeri giriyorum. Burası Protestan inancına göre Hz. İsa’nın mezarının bulunduğu yer, bir açık hava kilisesini andırıyor. Katolik ve ortodokslar ise yarın görmeye çalışacağım Holy Sepulcher Kilisesi’nde olduguna inanıyorlar.
İlk defa Kudüs’ün batı kısmına geçiyorum, küçük bir Avrupa şehrini andırıyor, mağazalarıyla, hayat gayet normal, modern ve tuketim yönelimli. Old City’den çok farklı, burda da her yer polis ve asker dolu, gunde belki 500 polis asker görüyorum. En küçük bir büfenin girişinde bile güvenlik görevlileri çantaları kontrol ediyorlar.
Bu arada daha yeni fark ettim ki Ermeni mahallesinde kaliyormuşum, hemen yanında Müslüman bölümü, sonra Hıristiyan ve Yahudi bölümleri var. Bu mahalleler birbiriyle yan yana iç içe. Hıristiyanlarla müslümanlar arasında biraz olsun sosyal ilişki var ama Yahudiler tamamen içe kapalı. Bu şekilde bölgelere ayrılmış durumda Kanuni Sultan Suleyman’ın surlarıyla çevrili eski şehir...
No comments:
Post a Comment